อาหารธรรมชาติ

          เป็นอาหารที่มีชีวิต   ปกติสามารถเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ   แต่ปัจจุบันมีการเพาะเลี้ยงอาหารธรรมชาติเหล่านี้   เพราะมีความต้องการในปริมาณค่อนข้างมากและสม่ำเสมอ   จัดเป็นอาหารที่มีประโยชน์และมีความสำคัญต่อธุรกิจการเพาะเลี้ยงปลาสวยงามในปัจจุบัน   ถึงแม้ว่าอาหารสำเร็จรูปจะมามีบทบาทมากขึ้นและได้รับความนิยมค่อนข้างมาก   ตามที่ได้กล่าวไปแล้วก็ตามที   แต่ก็ยังมีผู้เลี้ยงปลาสวยงามอีกเป็นจำนวนมาก   ที่ยังนิยมใช้อาหารมีชีวิตหรืออาหารธรรมชาติเป็นอาหารปลา   เพราะเชื่อว่าปลาจะมีสุขภาพดีและมีสีสันสดใสกว่าการใช้อาหารสมทบ   และน้ำจะมีการสะสมของสิ่งหมักหมมน้อยลง   นอกจากนั้นอาหารมีชีวิตบางชนิดยังมีความจำเป็นในการใช้อนุบาลลูกปลา   ช่วยให้ลูกปลามีอัตรารอดสูงและเจริญเติบโตรวดเร็วมาก   นอกจากนั้นอาหารมีชีวิตบางชนิดยังสามารถส่งออกไปตลาดต่างประเทศได้ง่าย   ทั้งเพื่อนำไปใช้เลี้ยงปลาสวยงาม   และเพื่อใช้ผสมเป็นส่วนประกอบของอาหารสำเร็จรูป   นับว่าอาหารธรรมชาติยังมีความจำเป็นในธุรกิจการเลี้ยงปลาสวยงามเป็นอย่างยิ่ง 

อาหารธรรมชาติที่สำคัญได้แก่ 

                 2.1 ไดอะตอม  และ  ยูกลีนา เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กมากมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น   พบได้หนาแน่นตามบ่อเลี้ยงปลาที่มีการให้อาหารอย่างเต็มที่   โดยจะขึ้นเป็นฝ้าสีน้ำตาลแกมเขียว   แต่ถ้าได้รับแสงแดดจัดๆจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแกมแดง   แล้วถูกลมพัดไปหนาแน่นอยู่ตามริมบ่อทางท้ายลม   มีประโยชน์สำหรับใช้อนุบาลลูกปลาที่ค่อนข้างมีขนาดเล็กมากๆ   เช่นลูกปลาตะเพียนทอง   ลูกปลาม้าลาย   ลูกปลากระดี่แคระ   ลูกปลากัด   และลูกปลาซิวต่างๆ   ซึ่งในช่วงที่ลูกปลาออกจากไข่ใหม่ๆในระยะ  2 - 3 วันแรก   จะยังไม่สามารถกินไข่แดงหรือไรน้ำชนิดต่างๆได้   ควรตักฝ้าน้ำซึ่งจะมีไดอะตอมและยูกลีนาอยู่มากมาให้ลูกปลากิน   โดยเทผ่านกระชอนผ้าขาวบางเพื่อให้มีการกระจายตัว   และป้องกันศัตรูของลูกปลาจะลงไปในบ่อได้   ให้กินอยู่ประมาณ  2 - 3  วัน  ลูกปลาจะเติบโตขึ้นจนสามารถกินไรชนิดอื่นหรืออาหารผงต่อไป   ก็จะทำให้ลูกปลาแข็งแรงและมีอัตราการรอดมาก 

                 2.2 ไรแดง   เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่พอจะสังเกตุเห็นด้วยตาเปล่า   เพราะมีขนาดประมาณ  1.2  มิลลิเมตร   จัดเป็นแพลงตอนสัตว์   ในธรรมชาติมักพบตามแหล่งน้ำที่เริ่มเน่าเสีย   และมีจุลินทรีย์มาก   เป็นอาหารที่เหมาะสมสำหรับอนุบาลลูกปลา   และเลี้ยงปลาสวยงามที่มีขนาดเล็ก   เช่นปลาม้าลาย   ปลานีออน   ปลาซิวข้างขวาน   ปลาสอด   และปลาหางนกยูง 

                 2.3 ลูกน้ำ เป็นตัวอ่อนของยุงซึ่งเป็นที่รู้จักกันดี   เป็นอาหารธรรมชาติที่ได้รับความนิยมใช้เลี้ยงปลาสวยงามมานาน   จะพบได้มากตามแหล่งน้ำเน่าเสีย   และตามแหล่งน้ำขัง   ปัจจุบันยังมีความจำเป็นใช้เลี้ยงปลาบางชนิด   เช่น  ปลากัด   ปลาปอมปาดัวร์ 

                 2.4 หนอนแดง  เป็นตัวอ่อนของริ้นน้ำจืด   ลักษณะคล้ายลูกน้ำแต่ตัวมีสีแดงสด   และมักสร้างปลอกอยู่ตามพื้นก้นบ่อ   พบได้ทั่วไปตามแหล่งที่มีน้ำขัง   เป็นอาหารที่มีคุณค่า   ที่ได้รับความนิยมใช้เลี้ยงปลาสวยงามทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ 

                 2.5 อาร์ทีเมีย   เป็นไรน้ำเค็ม   ปกติพบตามทะเลสาบน้ำเค็มที่มีความเค็มค่อนข้างสูง   จนไม่มีสัตว์น้ำประเภทอื่นอาศัยอยู่ได้   ตัวอ่อนจะมีขนาดประมาณ  0.3  มิลลิเมตร  มีความสำคัญสำหรับการใช้อนุบาลลูกปลา   แต่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่จะมีขนาดประมาณ  1.2  เซ็นติเมตร  เหมาะสำหรับใช้เป็นอาหารเลี้ยงปลาสวยงามได้ดี   นอกจากนั้นในช่วงฤดูแล้งซึ่งน้ำจะมีความเค็มสูงมาก   อาร์ทีเมียจะปล่อยไข่ที่มีตัวอ่อนอยู่ภายใน   โดยไข่จะลอยเป็นแพอยู่ตามผิวน้ำ  สามารถรวบรวมไข่ดังกล่าวมาอบแห้งเก็บไว้   เมื่อต้องการใช้ก็นำมาฟักตัวในน้ำทะเลปกติหรือน้ำที่มีความเค็ม 30 ppt  ใช้เวลาประมาณ  24  ชั่วโมงตัวอ่อนจะฟักตัวออกมา   จึงเป็นอาหารธรรมชาติที่สามารถเพาะให้ได้ในปริมาณมากตามที่ต้องการ   และในเวลาที่ต้องการได้ดีที่สุด   ทำให้เป็นอาหารธรรมชาติที่มีความสำคัญต่อธุรกิจการประมงมากที่สุด 

                 ปัจจุบันมีการศึกษาและวิจัย   จนสามารถดำเนินการเพาะเลี้ยงอาหารธรรมชาติที่สำคัญได้หลายชนิด   จัดได้ว่ามีความเกี่ยวเนื่องกับการเลี้ยงปลาสวยงามและเป็นการส่งเสริมอาชีพทางการประมงด้วย    

อาหารสำเร็จรูป

 ปัจจุบันอาหารสำเร็จรูปมีความสำคัญควบคู่ไปกับการเลี้ยงปลาสวยงาม   เพราะเมื่อมีการซื้อปลาสวยงามเมื่อใดก็จำเป็นต้องซื้ออาหารสำหรับเลี้ยงปลาสวยงามด้วย   และเนื่องจากอาหารปลาสวยงามมีราคาค่อนข้างสูง   จึงทำให้มีการแข่งขันพัฒนาอาหารสำเร็จรูปชนิดต่างๆออกมาหลายชนิด   โดยส่วนใหญ่จะเน้นคุณภาพเกี่ยวกับการเร่งสีของปลา   คือทำให้ปลามีสีสันสดใส   การสร้างวุ้น   และยังมีการเน้นเจาะจงใช้เลี้ยงเฉพาะกลุ่มปลาหรือชนิดปลา   เช่น  เลี้ยงกลุ่มปลา Tetra   และ  Danio   ได้แก่พวกปลานีออน   และปลาซิว   กลุ่มปลา Cichlid ได้แก่ พวกปลาหมอ   ยิ่งมีการระบุถึงความเจาะจงและเน้นคุณภาพพิเศษต่างๆมากเท่าใด   ก็จะยิ่งทำให้อาหารชนิดนั้นมีราคาสูงขึ้น   ซึ่งเมื่อพิจารณาถึงราคาของอาหารปลาสวยงามที่จำหน่ายกันในปัจจุบัน   จะพบว่ามีราคาแพงที่สุดในบรรดาอาหารสัตว์ที่จำหน่ายกันอยู่  เช่น  อาหารปลา Tetra ราคาซองละ  180.00  บาท  มีน้ำหนักเพียง  100  กรัม   คิดเป็นราคากิโลกรัมละ  1,800.00  บาท   อาหารปลาทองชนิดเร่งสีและวุ้น  ราคาซองละ  60.00  บาท   มีน้ำหนัก  100  กรัม   คิดเป็นราคากิโลกรัมละ  600.00  บาท   อาหารปลาสวยงามที่จัดว่ามีราคาถูก   จะราคาซองละ  10.00 - 20.00  บาท   มีน้ำหนัก  100  กรัมเช่นกัน   ซึงเมื่อคิดราคาต่อกิโลกรัมจะมีราคาถึง  100.00 - 200.00  บาท   ก็ยังคงมีราคาแพงกว่าอาหารสัตว์อื่นๆเช่นกัน

       

     

 

ภาพที่ 1  ลักษณะอาหารปลาสวยงามแบบต่างๆ    

                ชนิดของอาหารสำเร็จรูปของปลาสวยงามที่มีจำหน่ายตามท้องตลาดมีอยู่  3  ประเภท

                 1.1 อาหารเม็ดจมน้ำ  อาหารชนิดนี้เหมาะสำหรับปลาสวยงามที่หากินอาหารตามพื้นก้นตู้เช่นปลาหมู   ปลาปล้องอ้อย   ปัจจุบันไม่ค่อยนิยมใช้เพราะปลากินไม่ทัน   อาหารจะตกค้างลงในวัสดุกรองมาก   มักมีปัญหาเรื่องน้ำเน่าเสีย

                 1.2 อาหารเม็ดลอยน้ำ  อาหารชนิดนี้เหมาะสำหรับปลาทุกประเภท   มักมีคุณสมบัติลอยตัวอยู่ผิวน้ำได้ประมาณ  3 - 5 ชั่วโมง  แล้วแต่ชนิดอาหาร   ทำให้ปลากินอาหารได้ดี   และผู้เลี้ยงสังเกตุได้ว่าให้อาหารพอเพียงหรือไม่   ปัจจุบันจึงมักผลิตเป็นอาหารเม็ดลอยน้ำ

                 1.3 อาหารผง   อาหารชนิดนี้เหมาะสำหรับใช้อนุบาลลูกปลา   มีลักษณะเป็นผงละเอียด   อาจให้กระจายตัวที่ผิวน้ำหรือผสมน้ำหมาดๆปั้นเป็นก้อนก็ได้   โดยถ้าเป็นลูกปลากินพืช   เช่น  ลูกปลาตะเพียนทอง   ลูกปลาทอง  และลูกปลาคาร์พ   ควรให้กระจายตัวที่ผิวน้ำ   แต่ถ้าเป็นลูกปลากินเนื้อ  เช่น  ลูกปลาแขยง   และลูกปลาดุก   ควรปั้นก้อนให้   อาหารชนิดนี้จำเป็นสำหรับผู้เลี้ยงปลาสวยงามที่ผลิตลูกปลาออกจำหน่าย

อาหารปลาสวยงาม

 การเลี้ยงปลาสวยงามเพื่อให้มีคุณภาพ โดยเฉพาะเลี้ยงปลาให้มีความสมบูรณ์นั้นประกอบด้วยการจัดการที่ดี สายพันธุ์ที่เติบโตเร็ว และอาหาร ซึ่งมีความจำเป็นเพื่อการเจริญเติบโต ของปลาอันจะทำให้ปลามีคุณภาพตามความต้องการของตลาด จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องเข้าใจความต้องการอาหารซึ่งเป็นตัวกำหนด ชนิดของอาหาร ขนาดของอาหารที่เหมาะสม ปริมาณการให้อาหาร วิธีการให้อาหาร เพราะถ้าให้มากเกินไปทำให้น้ำเน่าเสียได้ สิ้นเปลือง เวลาในการเปลี่ยน ถ่ายน้ำสิ้นเปลืองค่าใช้จ่าย ทำให้เกิดปัญหาเรื่องโรค และปัญหาอื่น ๆ ตามมา อีกมากมาย

  อาหารจึงมีบทบาทสำคัญต่อการเลี้ยงปลาสวยงามโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสภาพ การเลี้ยงที่มีความหนาแน่นสูง ขณะเดียวกันที่ผู้เลี้ยงไม่สามารถจัดเตรียมอาหารธรรมชาติให้ได้เพียงพอ การผลิตอาหารปลาสวยงาม มีหลักการเช่นเดียวกับ การผลิตอาหารทั่ว ๆ ไป คือ ต้องทราบความต้องการโปรตีน คาร์โบไฮเดรต, ไขมัน, วิตามิน และแร่ธาตุ ที่เหมาะสม เพื่อการเจริญเติบโต และผลผลิตที่เพิ่มขึ้น ตลอดจนการขาดสารอาหารที่จำเป็นชนิดใดชนิดหนึ่ง ซึ่งมีผลทำให้การเจริญเติบโตลดลงจนเป็นสาเหตุทำให้เกิดโรคหรือตายได้

  การเลี้ยงปลาทั่วไปจะนิยมใช้อาหารมีชีวิต และอาหารสำเร็จรูป โดยในระยะที่ปลามีขนาดเล็กมักจะนิยมใช้อาหารมีชีวิตแต่เมื่อปลามีขนาดใหญ่ ก็จะเปลี่ยนเป็นอาหารสำเร็จรูป อาหารสำเร็จรูปมีข้อดี กว่าอาหารธรรมชาติหลายประการได้แก่ สามารถที่จะควบคุมคุณภาพ ให้มีคุณภาพที่เป็นไปตามมาตรฐานที่จะทำให้เป็นที่ยอมรับของ ลูกปลา และทำให้อัตราการรอดตาย สูงด้วย ดังนั้นในการผลิตอาหาร จึงต้องคำนึงถึงองค์ประกอบเหล่านี้ ความสม่ำเสมอ และความคงทนในขณะที่ละลายน้ำเนื่องจาก อาหารสำเร็จรูปจะทำให้น้ำเสียได้ง่าย ขนาดของอาหารต้องปรับให้ เข้ากับการเจริญเติบโตของลูกปลา ขนาดของอาหารใหญ่ขึ้นเมื่อปลามีขนาดใหญ่ขึ้น ชนิดและประเภทของอาหาร ต้องมีความเหมาะสมกับที่อยู่อาศัยของปลา ในที่นี้จะขอร่วมกับในส่วนของอาหารสำเร็จรูป จากนั้นจะตามด้วยอาหารมีชีวิต

  ความต้องการอาหารของปลาได้แก่ โปรตีน ไขมัน คาร์โบไฮเดรต วิตามิน และแร่ธาตุอันจะเป็นประโยชน์ในการทำอาหารสำเร็จรูป อีกส่วนเป็นการเพาะเลี้ยงอาหารมีชีวิต ได้แก่ อาร์ทีเมีย ไรแดง หนอนนก และหนอนแดง เป็นต้น